مروری برنکات مهم گردش خون در رگ ها(زیست 1)
مروری برنکات مهم گردش خون در رگ ها(زیست 1)
در این مقاله به بررسی گردش ها خون در مسیر گشردش بزرگ و کوچک پرداخته می شود .
در هر مسیر گردش خون بزرگ و کوچک رگ ها عبارت اند از :
سرخرگ های بزرگ ، سرخرگ های کوچک ، مویرگ ها ، سیاهرگ های کوچک و سیاهرگ های بزرگ است .
بیشترین مقدار خون در سیاهرگ ها محسوب می شود که این امر بخاطر قطر زیاد و مقاومت کم
دیواره سیاه رگ هاست .
سرخرگ ها با دیواره قابل ارتجاعی خود بخشی از انرژی سیستول قلب
را در دیواره خود دخیره میکند و آن را در دیاستول به خون بر می گردانند . با این ترتیب
پیوستگی خون در رگ ها تامین میگردد .
دیواره مویرگ ها فقط از یک ردیف سلول ساخته شده
است و باعث تبادلات بین خون و مایع بین سولی می شود .
سرعت سیر خون در وسط رگ ها بیش از کنار های آن می باشد .
در بررسی سرعت متوسط خون باید گفت در آئورت این سرعت از رگ
های دیگر بیشتر است و در انسان به طور متوسط بین 30 الی 40 سانتی متر در ثانیه است .
جرکت خون در رگ ها به فشار نسبتا زیادی نیاز دارد به خاطر ایجاد نوعی خاصیت مقاومت که
علت آن بخاطر مقدار زیاد گلبول های قرمز ، مقدار زیاد پروتئین های پلاسما و کمی قطر رگ ها
است . سرخرگ های کوچک در دیواره خود ماهیچه های صاف حلقوی فراوان دارند .
مهترین نقش را تغییر مقدار خون بافت ها به عهده دارند .
زیرا ماهیچه های دیواره آن ها به علت اثر مواد شیمیایی یا تحریک عصبی است
که باعث به سرعت منقبض یا منبسط شدن خون در رگ هاو یا تنظیم قطر رگ هاست .
در یک نتیجه گیری کلی باید گفت که اندام های فعال تر دارای
متابولیسم شدید تر هستند و خون بیشتری را جدب می کنند . زیرا تغییرات حاصل از متابولیسم
مانند کاهش اکسیژن ، افزایش دی اکسید کربن و گرما باعث تاثیر مستقیم به دیواره رگ ها میشود
و باعث گشاد شدن رگ ها می شود . نکته خائز اهیت این است که فقط واکنش رگ های دیواره
کیسه هوایی شش ها در برابر کمبود اکسیژن با نواحی دیگر بدن کاملا متفاوت است .
فشار خون در سرخرگ ها بین دو حد نوسان میکند . می تواند به صورت حداکثر باشد یا بصورت
حداقل باشد و به علت خاصیت ارتجاعی دیواره آن ها فشار خون به صفر نمی رسد .
فشار خون در مسیر گردش خون به تدریج پایین می آید . در انسان به علت وضیعت قائم بدن
فشار سرخرگی نسبتا بالاست و خون رسانی به مغز در حالت ایستاده تامین می گردد
حال به بررسی روند فعالیت مویرگ ها می پردازیم . مویرگ تبادل مواد بین خون و مایع میان
بافتی تامین میکنند . نفود پدیری دیواره مویرگ ها که از یک ردیف سلول ساخته شده زیاد است
ماهیجه صاف حلقوی ابتدا هر مویرگ مثل یه دریچه با انقباض و انبساط خود در هانه مویرگ را
بسته و یا باز میکنند.به این ترتیب در هر لحظه در اغلب بافت ها ، فقط تعدادی از مویرگ ها باز
هستند . اغلب مویرگ ها در دیواره خود منافد زیادی دارند که باعث افزایش نفود پدیری آن ها
می شود. از منافد دیواره مویرگ ها علاوه بر آب و گاز های تنفسی مواد غدایی ساده و مولکول
های ریز عبور می کند . اما پروتئین های درشت مولکول و گلبول های قرمز توانایی عبور را ندارند
در تولید و گردش و بازگشت مایع بین سلولی فشار تراوشی و تفاوت فشار اسمزی شرکت داشته
و با هم مقابله میکند . فشار تراوشی نتیجه فشار خون است که در جهت بیرون راندن مواد از
مویرگ اثر میکند . تفاوت فشار اسمزی بین پلاسمای درون مویرگ و مایع بین سلولی در جهت بر
عکس عمل میکند زیرا فشار اسمزی پروتئین های پلاسما بیش از فشار اسمزی پروتئین های میان
بافتی است . در ابتدا مویرگ ها ، فشار تراوش بیش از فشار اسمزی و در انتهای مویرگ ها بر
عکس است . به همین جهت ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﭘﻼﺳﻤﺎ در اﺑﺘﺪاي ﻣﻮﯾﺮگ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﯿﻦ
ﺳﻠﻮﻟﯽ نود درﺻﺪ ﺣﺠﻢ اﯾﻦ مایع می رود، وﻟﯽ در ﺣﺪود در اﻧﺘﻬﺎي ﻣﻮﯾﺮگ ﻫﺎ دوﺑﺎره ﺑﻪ درون
ﺧﻮن ﺑﺮده درﺻﺪ ﺑﺎﻗﯽ می ﮔﺮدد و ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ي رگ ﻫﺎي ﻟﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﺳﯿﺎﻫﺮﮔﯽ
ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد.
حال به بررسی بیماری خیز یا ادم می پردازیم . عوامل ایجاد این بیماری عبارت اند از
کمبود پروتئین خون ، افزایش فشار درون سیاهرگ ها ، بسته شدن رگ های لنفی
آسیب دیواره مویرگ ها و افزایش سدیم بدن است .
امید است از این بخش که از فصل گردش مواد در جانوان زیست سال دوم دبیرستان است استفاده برده باشید.
(پویان پدرام-با تشکر از دکتر ارمین پیری علم که در این زمینه مارا یاری میکنند)